Ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμοί

Τί είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ)

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (Obsessive Compulsive Disorder OCD) χαρακτηρίζεται από την παρουσία επίμονων εμμονικών σκέψεων ή/και καταναγκαστικών πράξεων. Βασικό γνώρισμα της ΙΔΨ διαταραχής είναι η αμφιβολία για τον εαυτό και η τάση ελέγχου. Το άτομο γνωρίζει ότι οι εμμονές του είναι προϊόν της σκέψης του και ότι είναι παράλογες, υπερβολικές ή περίεργες, όμως δυσκολεύεται να τις ελέγξει. Οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί μπορεί να στερούν από το άτομο την απόλαυση της προσωπικής, επαγγελματικής ή και της κοινωνικής του ζωής, να περιπλέκουν την καθημερινότητά του και να το κάνουν να χάνει πολύτιμο χρόνο. Εξαιτίας των ιδεοψυχαναγκασμών το άτομο βιώνει έντονη ψυχική δυσφορία και άλγος. 

Τί είναι οι ιδεοληψίες

Τα άτομα που υποφέρουν από ιδεοληψίες πλημμυρίζονται από έντονες επαναλαμβανόμενες και αγχώδεις σκέψεις, τις  λεγόμενες ιδεοληψίες που απασχολούν την διάνοια παρά την θέλησή του και μπορεί να σχετίζονται με την καθαριότητα, τον φόβο μόλυνσης, την τάξη, την συμμετρία, τον φόβο του λάθους, την τελειομανία, μια σκέψη προληπτική κ.ο.κ. Περιλαμβάνουν αυτό που ονομάζουμε μαγική σκέψη, που μας θυμίζει πολύ τις λεγόμενες προλήψεις, ότι δηλαδή «αν δω μαύρη γάτα ή αν περάσω κάτω από σκάλα, κάτι κακό θα συμβεί».  Μπορεί να περιλαμβάνουν την αμφιβολία αναφορικά με τον εαυτό τους μήπως προβούν σε κάποια βίαιη πράξη ή μήπως γίνουν επιθετικοί, ή μπορεί να έχουν αυξημένο αίσθημα ευθύνης σχετικά με την ασφάλεια των άλλων. Οι σεξουαλικές ιδεοληψίες αφορούν σκέψεις αναφορικά με απαγορευμένες για το άτομα σεξουαλικές 

Τί είναι οι καταναγκασμοί

Προκειμένου να προλάβουν ή να μειώσουν το προερχόμενο από τις ιδεοληψίες άγχος τους, τα άτομα που υποφέρουν από αυτές προβαίνουν σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή σε  νοερές πράξεις , τους λεγόμενους καταναγκασμούς. Οι καταναγκασμοί είναι τελετουργικά που έχουν να κάνουν με την καθαριότητα, πλύσιμο των χεριών, σε υπερβολικό βαθμό που μπορεί να φτάσει μέχρι και τον τραυματισμό,  την τακτοποίηση ούτως ώστε όλα να είναι σε μια σειρά ή να βρίσκονται στοιχισμένα σε συμμετρία ή σε επιβεβαιωτικές ενέργειες, όπως ο έλεγχος της πρίζας που αναφέραμε προηγουμένως. Οι νοερές πράξεις αφορούν επαναλαμβανόμενα νοητικά μοτίβα, όπως για παράδειγμα το μέτρημα, ή η επανάληψη συγκεκριμένων λέξεων ή φράσεων. Αυτοί οι καταναγκασμοί μπορεί κάποιες φορές να διαρκούν αρκετή ώρα κάθε μέρα σε σημείο που να εμποδίζεται η ροή της καθημερινότητας.

Τα αίτια της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Τα αίτια της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής μπορεί να είναι βιολογικά, γενετικά ή ψυχολογικά. Πολλές θεωρίες προτείνουν ότι στη ρίζα της ΙΔΨ διαταραχής μπορεί να βρίσκεται κάποιο ψυχολογικό τραύμα της παιδικής ηλικίας, στο οποίο το άτομο έμαθε να αντιδρά με ιδεοψυχαναγκασμό ως μηχανισμό διαχείρισης του άγχους του. Έρευνες στον τομέα των νευροεπιστημών κάνουν λόγο για έλλειψη σεροτονίνης στον εγκέφαλο, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτή είναι η αιτία της συγκεκριμένης διαταραχής ή το αποτέλεσμα της. Άλλες έρευνες στον τομέα της γενετικής μιλούν για κληρονομικότητα, χωρίς όμως να έχει βρεθεί μέχρι σήμερα κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο, το οποίο να ευθύνεται για την εκδήλωση της διαταραχής. 

Επιπτώσεις 

Όποια και αν είναι τα αίτια των ιδεοψυχαναγκασμών φαίνεται ότι τα άτομα που υποφέρουν από αυτήν έχουν να αντιμετωπίσουν μια πολύ σκληρή καθημερινότητα, αφιερώνοντας πολύ χρόνο της μέρας τους σε τελετουργίες δυσλειτουργικές τόσο για τους ίδιους όσο και για το άμεσο περιβάλλον τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα άτομα μπορεί να καταλήξουν στην κατανάλωση αλκοόλ ή άλλων ουσιών προκειμένου να κατευνάσουν το άγχος του. Συχνά η οικογένεια των ατόμων αυτών δυσκολεύεται να κατανοήσει την φύση της δυσκολίας που αντιμετωπίζει το άτομο με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συγκρούσεις. 

Τρόποι αντιμετώπισης 

Η ψυχοθεραπεία και η φαρμακοθεραπεία, σε κάποιες περιπτώσεις, είναι απαραίτητη προκειμένου το άτομο να ανακουφιστεί από τα συμπτώματα της ΙΔΨ διαταραχής ή και ο συνδυασμός αυτών των δύο. Η συστημική ψυχοθεραπεία καλείται να ανακατασκευάσει το νόημα του συμπτώματος. Μέσα από τον διάλογο το άτομο μαθαίνει να μην αποφεύγει τόσο τος ιδεοληπτικές σκέψεις, όσο και τις ενδεχόμενες καταναγκαστικές πράξεις, παρά να βρίσκει το κρυφό τους νόημα και να τις συνδυάζει με παρελθούσες εμπειρίες από την ζωή του. Όσο περισσότερο αποφεύγω μια σκέψη ή μία συμπεριφορά, τόσο περισσότερο έχω την τάση να την ενισχύω. Έτσι είναι σημαντικό να αποδεχτούμε αυτά τα συμπτώματα ως μια λύση σε μια αγχωτική κατάσταση. Επιπρόσθετα, έχει σημασία να δούμε τον χρόνο εκκίνησης των συγκεκριμένων συμπτωμάτων και να δούμε το όφελος που το άτομο αποκόμισε μέσα από αυτές, όπως και τις περιπτώσεις εξαίρεσης , δηλαδή πότε αυτές εξαφανίζονται. Τέλος, οι ίδιοι οι ιδεοψυχαναγκασμοί είναι από την φύση τους μια πολύ δυνατή ψυχική διεργασία, που αν το άτομο μάθει να ανακατευθύνει την σφοδρότητά της σε άλλους τομείς τη ζωής του, αυτό από μόνο της μπορεί να οδηγήσει στην άνθιση των δυνατοτήτων του.